PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weşana Malper û TV yên Kurdistane.

Desturê Başurê Kurdistan ( Beşê Çarem )

Maddeya çil û noyem :
Malbat yekîneya civakî ya xwezayî û bingehiye di civakê de, û mafê wê ye ku hikumet û civak parêzgariyê lê bikin, lewra :

Yekem : Nabe girêdana hevjîniyê bê mohir kirin eger herdu alî yên wê hevjîniyê bê zorî lê kirin razî nebin.

Duyem : Hikumet parastina dayikîniyê û zarokiyê û pîriyê têxe ser mile xwe û civatek a pirispêkerî ji bo kar û bare malbatiyê tê damezirandin.

Sêyem : Zaro mafê perwerde û sexbêr kirinê û fêr kirina wan li ser dayik û babe heye, bab û dayik jî mafê rêz lêgirtinê û çavdêriyê li ser zaroyên wana hene, bi taybet li dema dest kurtiyê û pîriyê de.

Çarem : Bin dest kirina zaroyan û tepeser kirina wana di ware aburî ve qedexeye, hikumeta herêmê berheviyên pêwîs dike ji bo parastina wana:

Pêncem : Her awayekî cudahiyê û tundî dijwariyê û ne heqî di nava civakê û dibistanê de qedexeye.

Şeşem : Hikumeta herêmê damezirandina xaneya taybet bi çavdêrî kirinê û parastina wan jinan diyar dike ku bi sedema civakê ne tenahiya malbatî ji dest derketine.

Maddeya pênciyemîn :
Her welatliyek mafê çavdêriya tendirustiyê heye, û dive hikumeta herêmê awayê parêzgarî kirin û çavdêrî kirinê dabîn bike û ligor şiyana wê jî mafên wan kesan dabîn dike ku bi sedema rewşekê ku di destên wana de nebuye, çafkaniya jiyarê ji destê wana derketiye û li dema nexweşî û pîrêiyê û bêwejiniyê û bê jiniyê de.

Maddeya pêncî û yekem :
Yekem : Hikumeta herêmê pêgîre bi giringî danê bi tendirustiya gişî, bi dirust kirina nexweşxaneyan û dezgehên tendirustiyêû xaneya çavdêrî kirina civakî bo kesên nav sal, û awayê xwe parastin û çareserkirinê jî dabîn dike.

Duyem : Take kes û dezgehên sivîl dikarin nexweşxane û xaneya çareseriya taybet dirus bikin di bin çavdêrêiya dezgehên hikumeta herêmê, ev yek jî dê bi yasayî bê rêxistin.

Maddeya pêncî û duyem :
Yekem : Kêm endaman mafê wane ku rêz li mirovahîniya wana bê girtin, herweha tu tişt sedema kêm endamîniya wana be û di her astekê de bin, her wan mafên bingehî yên welatiyên hev jiyên xwe hene, û mafê wana ku jiyanek a hejî ku li gor şiyana xwezayî be, derbaz bike.

Duyem : Kêm endam mafê çareserkirina nujdarî û derunî û fêrkirin û damezirandin û sud wergirtin ji kêm endamiya dest çêkirî û amurên ku çiyanê dide û hemû wan tiştana hene, ku şiyan û jêhatiya wana pêşde dibin heya şiyana herî bilind, ji bo ku wana cardin tevlî civakê bike.

Sêyem : Kêm endam mafê wana ku di hemû qonaxên nexişe dana aburî û civakê de pêwîstiyên wana bê berçav kirin.

Çarem : Kêm endaman mafê wana ku bên parastin ji her serkut kirinekê yan ji her sîstemekê yan serederiyekê ku ser û bereke cudakariyê yan ne heqî têde bem yan jî ji hurmeta wana kêm bike.

Pêncem : Hikumeta herêmê giringiyê dide nîşan û nusênan ku bi riya Birayil ji bo wan kesên ku bi sedema kêm endamiya leşê wana pêwîstiya wana pêheye, têxe ser milê xwe.

Maddeya pêncî û sêyem :
Hikumeta herêmê çavdêriya zanîngehên Kurdistanê û parêzgariya cihên pîroz û bingehên kesayetiyên manewî di çarçova yasayî de têxe ser milê xwe.

Maddeya pêncî û çar :
Yekem : Hikumeta herêmê çavdêriya zaniest û çand û huner û handana lêkolîna zanistî têxe ser milê xwe.

Duyem : Her kesek mafê wî/ê ye ku beşdariyê di jiyana rewşenbîriyê de bike û sudê ji pêşdeçunên zanistî û bicî kirina wana werbigire û sudê li parêzgarî a yasayî li ser berjewendiyên maddî û manewî yên ku bi dest ve hatine ji her kareke zanistî yan hunerî yan çandî werbigire.

Sêyem : Her kesek maf heye ku di lêkolînên zanistî û çalakiyên afirandinê azad be.

Çarem : Hikumeta herêmê parêzgarî kirin li mafên mulkatiya afirandinê û retina rengan û nimune û nîşanên tomar kirî û navên bazirganiyê û karên çandî û zanistî têxe ser mile xwe.

Maddeya pêncî û pênç :
Hikumeta herêma Kurdistanê çavdêriya sinêl û gencan têxe ser mile xwe, ewjî bi wê yekê ku :

Yekem : Ji serkut kirinê û varê bunê wana bi parêze.

Duyem : Di her warî de şiyanên wana pêşde bibe û jêhatiya wana êpşde bibe û şiyanên xwezayiya wana berçav bike û çalakiya wana pêşde bibe û arîkariya wana bike.

Sêyem : Di ware perwerdeyî de wana amade bike û bihayên exlaqî û nîştîmaniya wana yên resen di wana de mukum bike û canê destpêşxistinê û hişiyariya wana bi cûltûrê dîrokî û têkoşîn û mirovatiya netewê wana di wana de bicî bike.

Çarem : Delîve lihember wana bê vekirin daku şiyanên xwe di beşdarî kirina pirojekta pêşde birina aburî û civakî rewşenbîriyê de bêxin nava karî.

Pêncem : Dana nexişe û bernameyan daku berpirsiyariyê bêxin ser milê xwe û rola wana jî di nava civakê de hebe .

Şeşem : Destpêşxistina take kes û koman pêşde bibe û giringiyê bide afirandina wana û bingehên pêwîst damezirîne ji bo çavdêrî û piştevaniya maddî û manewiya wana.

Heftem : Canê arîkariyê û zibareyî û bicî kirina demokirasiyê di nava wan de pêşde bibe û sedemên sud wergirtinê li dema dest xalî buna wana bo wana dabîn bike bi awayekî ku berhem têde hebe û şiyan şarezayiya wana berçav bike û binirxîne.

Maddeya pêncî û şeş :
Werziş kirin mafê her welatiyekê ye û dive hikumeta herêmê çalakiyên werzişî pêşde bibe û pêwîstiya wana dabîn bike.

Maddeya pêncî û heft :
Yekem : Parêzgarî kirinli jîngehê, zevî, av, hewa, giya û dar û bar û candar, berpirsiyariya hemû kesên xwezayî û manewiye, ewên ku ziyanê bi her yek ji van tiştana bigehîne, dê rastî lêpirsînê be li hember cardin çêkirinê, ji bilî berpirsiyariya sizayê, ligor yasayî.

Duyem : Welatî mafên bingehî hene li ser azadiyê û wekheviyê di rewşeka jiyara hejî û serûbereke civakî û aburiya weha ku jiyanek a bi şeref û xweş bo wana bê dabîn kirin, û erkî şaristaniya jîngehî biparêze û baştir bike ji bo berjewendiya nifşên niha û pêşerojê.

Sêyem : Çareser kirina çafkaniyên pîskirina jîngehî û kêmkirina wana li ser mile hikumeta herêmê ye, ji bona wê yekê jî xebat dike ji bo pêşde birina dar û barî û şînketiyê û parastina wê yekê û berfireh kirina wana û parastina dever û cihên kesk yên nava bajarî û derdorên bajaran û pêşdebirin û berfireh kirin û çêkirina baxçeyên giştî û pawanên xwezayî, ji bo parastina candaran û giya û berhemên xwezayê û nehêlana avakirina avahiyan û dezgeh û bikar anîna amîran di pawanên xwezayî de.

Maddeya pêncî û heştem :
Dive hikumeta herêmê berheviyên pêwîs bike ji bo parastina bikarhênerî û arîkariya wana bike ji boku bikaribin parêzgariyê li xwe bikin bi afirandina riyên yasayî bo damezirandina yekîtî ûkomên taybetmend bo wê armancê.

Maddeya pêncî û noyem :
Her kes mafê wê yekê heye ku bi awayekî azad bîr û boçunên xwe bîne ziman.

Maddeya şêstem :
Hikumeta herêmê azadiya belavokan û çap û rojnamevanî û mafê civîn û xwenîşandanê û girevê bi awayekî aşitî dabîn dike, ev yekjî dê bi yasayî bête rêxistin.

Maddeya şêst û yekem :
Azadiya gehandin û name guherînan bi posteyan û telefonan û bi nameya elektironî û yên din, hatiye parastin û nabe bê çavdêrî kirin yan gudariya wana bê kirin yan bên eşkere kirin, tenê jiber pêwîstiya yasayî yan ewlwkariyê nebe, ewjî bi biriyarek a dadwerî.

Maddeya şêst û duyem :
Welatiyên herêma Kurdistanê ji sefer kirinê yan akincîbun ji derveya herêmê û vegeriyana wan, azadin.

Maddeya şêst û sêyem :
Her kesek bi awayekî yasayî di nava herêmê de be mafê hatin û çunê bi awayekî azad heye û di diyar kirina cihê akincî bunê de azade û nabe ew maf bê sinurdar kirin, tenê jiber pêwîstiya parastina ewlekariya netewî yan tîtalên giştî yan tendirustiya giştî yan maf û azadî yên kesên din nebe, ligor yasayî.

Maddeya şêst û çarem :
Hikumeta herêmê pêgîre bi mukum kirina rola dezgehên civaka sivîl û pêştevanî kirina wana û pêşde birina wana û parastina serxwebuna wana ji bona bidest ve anîna armanca wana, ewjî bi yasayî tê rêxistin.

Maddeya şêst û pêncem :
Ayin ne bi zoriye, her kes azadiya hizir û ayin û bawerî heye û hikumeta herêmê azadiya welatiyên Kurdistanê bi Musulman û Mesîhî ( fele ) û yezîdî û ewên din hêsan dike û azade, ji bo awayê peristê û erk û rê û resmên ayinî yên wana û rêz girtin li mizgeft û kenîse ( dêr ) û peristgehên din û pêşde birina wana.

Madeya şêst û şeşem :
Rê bi tu awayên bêgariyekê (suxire) yan kar pêkirina bi zorî yan derxistina neheqî nayê dayin û nabe ev yek bê bikar anîn :

Yekem : Nîna neçar kirinê yan ber bi arasteya siyasî yan mina sizayakê liser bîr û baweriya siyasî yan bîr û hizirekê di ware mezhebî ve berevajiya sîstemê siyasî yan aburî yan civakî hebe, yan jiber gotina wan bîr û hiziran be.

Duyem : Mîna komkirina hêza bi bandor û bikar anîna wê bo armancên pêşde birina aburî.

Sêyem : Mina sizayekê liser beşdarî kirina partiyên siyasî.

Çarem : Mîna awayekî ji bo cuda kirina nejadî, civakî, netewî, ayinî, mezhebî yan siyasî.

Maddeya şêst û heftem :
Yekem : Azadiya damezirandina kom û partiyên siyasî yan tevlî buna wana hetiye hêsan kirin û azad kirin û dê bi yasayekê bê rêxistin.

Duyem : Kes nayê neçar kirin ku tevlî partiyekê yan komekê be û nayê neçar kirin ku liser endametiya wî/ê be yan dest jê berde.

Sêyem : Kom û partiyên siyasî liser rêvebirin û rêxistin û mafên endametiya wan dê pêgîr bin bi pirensîpên demokirasiyê.

Çarem : Nabe partiyên siyasî tayê partiyek a biyanî, yan ser bi berjewendiya welatekê biyanî be.

Pêncem : Partî û komeleyan li ser rê û rêbaz û pirogiram û bicî kirina wana dê pêgîr bin bi bingehên wan mafên bingehî yên ku di desturî de hatiye diyar kirin û pejirandina bîr û hizirên hember û tev alî û bi kar anîna tundî dijwariyê.

Şeşem : Rê bi partî û rêxistî û kom û take kes jî nayê dayin ji bona bi destve anîna armancên partiyê yan hilbijardinê yan tiştên din, ayin yan beşek ji naveroka pirtukên pîroz yên wana, yan rê û resmên ayinî mina awayekê bo kêm kirinê ji bingeha siyasî yan civakî yên kesên din bi kar bînin.

Hetem : Wan komelên ku armanc û kiriyarên wana ligel hikumeta yasayî ya sizayan hevdijin û helwîsteka dijî hev bi sîstema siyasî ya herêmê û jiyana aşitiyê û nêzîk bunê ji pêkhatiyên netewî û ayinî yak û gelê Kurdistanê pêgîrin bi wê yekê, tên qedexe kirin.

Maddeya şêst û heştem :
Her kes mafê beşdarî kirinê di civîn û komên aşitiyê de heye û nabe ev yek bê qedexe kirin, tenê ligor yasayî bene.

Maddeya şêst û noyem :
Sozname û soznameyên haydarî yên navdewletî yên taybet bi mafên mirovî ku pêşde ji aliyê Îraqê ve hatine pejirandin, yan piştre dice rêza wana dê vê desturê timam bikin.

Maddeya heftê :
Kesên biyanî ji wan maf û azadiyan dê sudê bibînin ku di sozname û peymanname û rêketinname yên navdewletî ku biryar liser hatine dayin û komara Îraqa federal ev yek pejirandiye, li hember wê yekê jî wan erkên ku têde hatine diyar kirin dê keve ser mile wana.

Maddeya heftê û yekem :
Qeyid yan sinur danîn li hember bicî buna her maf û azadiyekê ku div ê desturê de hatiye bi yasayî nebe, ne diruste, ew jî bi şertekî ku ew qeyid û sinurdarî bandore xwe nebe liser naveroka maf yan wê azadiyê tenê bi wê yekê ku civakeke ava liser bingeha demokirasî û hurmet û wekhevî û azadî û dadperwerî wê yekê bi pejirîne.

Fethî Gezneyî
Fethigezneyi@yahoo.com
Başurê Kurdistan, 21. 11. 2006

Fethî Gezneyî

Fgezneyî@yahoo.com

Kurdistan Welatê Kurdaye - Her Bijî Kurd û Kurdistan
http://www.pdk-xoybun.com
http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg