YOBÎLA ALMASÎ, Di 75 saliya Kovara HAWAR ê de ¡
  
YOBÎLA ALMASÎ
Di 75 saliya Kovara HAWAR ê de ! Kurdistanîyên hêja !
(( Hawar zarokeke nûza ye, zarowa me ye; zarowa kurdan e. Wek her zaro bi xweytiya dê û bav, bira û pismamên xwe dikare bijît. Her kurd dikare arîkariya Hawarê bike. Tu kes mebêje ko, ez mirovekî reben û nekêrhatî me. Ji min ji diayê pêve tiþtek nayê. Belê tu kes vê xeberê mebêje, her kes bi tiþtekî, bi awakî dikare bê hawara Hawarê…))
Mîr Celadet Alî Bedirxan : ( Hawar, hejmara pêþîn, rûpelê pêþîn,15 ê gulana 1932 )
Bi hatina 15 ê heyva gulanê, sala îsal 2007, kovara Hawarê dikeve Yobîla Almasî de. Ango 75 sal di ser derçûna HAWAR ê re derbas dibe. Ev kovara ku yekem car e di dîroka kurdan de, bi tîpên latînî hatiye weþandin û ji hingê ve zimanê kurdî bûye zimanekî xweser..
HAWAR, kovareke panizdeh rojî bû, di warê ziman, ferheng û rewþenbîriya kurdî a têvel de þoreþeke nû bû û dûrî siyasetê bû. Her wiha xwediyê wê Mîr Celadet Bedirxan di rûpelê pêþîn û rêza pêþîn de, armancên Hawarê diyar kirine û dibêje :
(( Hawar dengê zanînê ye. Zanîn xwe nasîn e, xwenasîn ji me re riya felat û xweþiyê vedike...Hawara me berî her tiþtî heyîna zimanê me dê bide nas kirin. Lewma ko ziman þerta heyînê a pêþîn e... Hawar jû ( ji iro û ) pêve bi her tiþtê ko kurdanî û kurdîtî pê bendeware, dê mijûl bibe. Tenê siyaset jê dûre, xwe naêxe siyasetê. Hawarê siyaset ji civatên welatî re hiþtiye. Bi siyasetê bila ew mijûl bibin. Em jî di warê zanîn, huner û sinetê de dê bixebitin. ))
Wek ku hûn tev dizanin xwedî û berpirsiyarê kovara HAWARê Mîr Celadet Bedirxan bû. Cih û warê çapa wê wek ku li ser hatiye nivîsandin :
Çapxana Tereqî 1932 Þam / Taxa Kurdan.
Hawar bi du zimanan dihat weþandin; Kurdî û Fransî. Rûpelên kovarê bi tevayî dor 20 rûpelan bûn. Beþê fransî 2 - 4 rûpel bûn. Beþê kurdî ji hejmara 1 - 23 an bi du alfabeyan dihat nivîsandin; Erebî û Latînî. Lê ji hejmara 24 an û pê de, bi tenê bi alfabeya latînî hat nivîsandin. Dema ku mîr Celadet Bedirxan hejmara pêþîn ji Hawarê belav kir, hingê wî alfabeya xwe bi zimanê erebî, tirkî, faris, û fransî diyar û eþkere kir: Bi derketina kovara Hawarê re, welatparêzên kurdan xwe li dor dane hev, nemaze ewên ku ji ber zilm û zora Tirko reviyabûn Binxetê. Hingê piraniya wan li Þamê, di bin rûniþtina zorê de bi cî û war bibûn. Bi girsbûn ji axa, beg, þêx û rewþenbîrên kurdan bûn. Tevan xwe li mîr digirtin û rûpelên kovara wî bi berhemên xwe dixemilandin. Gelekan ji wan hîç xwendin û nivîsandina bi zimanê kurdî nekiribûn. Hinek jî hebûn qet neçûbûn dibisatanan, ew di rêka kovara Hawarê de hînî xwendin û nivîsandina zimanê kurdî latînî bûn..
Di destpêkê de, bi tenê Mîr Celadet û birayê xwe Dr. Kamîran bi nivîsarên xwe, Hawara kurdan dineqiþandine, û bi gelek navan, bi tenê Helbestvan Qedrî Can, ji hejmara pêþîn de bi wan re beþdarî kiriye. ango ew nuxuriyê Hawarê ye. Di hejmara dudiwan de, Osman Sebrî xwe berdaye nav kerwanê nivîskarên Hawarê. Di hejmara sisyan de, Hemîd Ferec ji Kurdistana Baþûr Hawar piroz kiriye û Dr. Ahmed Nafiz beg Zaza, wek bijîþkê Hawarê, di quncika bijîþkî de nivîsandiye. Lê ji hejmara çaran û pêde, hawar bi helbest û nivîsên van kesan hatiye xemilandin wek Cegerxwîn, Mustefa Ehmed Botî, Nûreddîn Zaza, Lawê Findî, Hesen Hiþyar, Reþîdê Kurd, Ehmed Namî û Qedrî Cemîl Paþa..Hwd Hem jî ji Kurdistana Baþûr van nivîskarên bi nav û deng di Hawarê de nivîsandine wek: Fayiq Bêkes, Goran, Tewfîq Wehbî, Þakir Fetah, Hevindê Sorî, Abdulxaliq Esîrî, Pêrût, Lawikê Kurd hwd. Her wiha rûpelên Hawarê ji wan kesên ku nû xwe fêrî xwendin û nivîsandina kurdî kiribûn vekirî bû...Belê beþê fransîzî, ji bil ku Mîr Celadet û birayê xwe Dr. Kamîran, bi gelek navan di vî beþî de dinivîsandin, van kurdenasên biyanî ew beþ dixemilandin. wek : Pr.G. Michaelian û R. Lescot.
Emê vegerin ser kovara Hawar ê, ewa ku me got kovareke 15 rojî bû, belê cihê daxê ye ku ev kovar ji ber rewþa aborî û ciyopolotîkî, tev hejmarên wê li ser hev nehatine çapkirin li gor programê xwedîyê wê, û paþê jî hatîye rawestandin.
57 hejmar ji HAWAR ê, di navbera sala 1932 an û sala 1943 an de, hatine weþandin. Ev kovara bedew û spehî, ji ber rewþa abûrî di sê qunaxan re derbas bûye, ta ku hatiye rawestandin. Di gotara bi navê (sê tarîxên Hawarê) de, hejmara 27sala1941, mîr Celadet wiha dibêje :
Tarîxa pêþîn, 15 gulana 1932an, di vê tarîxê de, gazî û hawara kurdanji dil û devê wan ketine nav rêz û û xêzikên çend rûpelan û kovarek kurdî anîne pê, ji kurdan re Hawar, hawareke nû, hawara zanîn danzanînê za..Temenê Hawarê yê aktiv sê sale, lê ji ber rewþa abûrî , ya ku Mîr têre derbas dibû, yazdeh salan pêre dirêj kiriye.
Hejmara pêþîn ( 1 ) ji vê kovara bedew di 15 ê gulana 1932an de hatiye weþandin, hejmara dawîn ( 57 ) di 15 ê tebaxa 1943 an de hatiye weþandin
Hawar, ji hejmara 1- 23 , di roja 25 tîrmeha 1933 de, bi dûv hev de hatiye weþandin, hejmara 24 an di roja 24 ê nîsana 1934 an de derketiye, hejmara 27 an di roja 15 nîsana1941 ê de hatiye weþandin, ta ku hejmara dawîn 57 di roja15 ê tebaxa 1943 an de hatiye weþandin û êdî nema Hawarê ronahî ditiye.
Ji bo zanînê, hêjaye em bêjin, ku Mîr Celadet Alî Bedirxan kovareke din, di sala 1942 an de, bi navê ( Ronahî ) li Þamê çap û belav kirîye, an ku ji berî 65 salan ve. Ew jî xurû bi kurdiya latînî bû. 28 hejmar ji vê kovarê hatine çap û belavkirin, hejmara pêþîn ( 1 ) di yekê nîsana 1942 an de hatiye weþandin, hejmara dawîn ( 28 ), di meha adara 1945 an de, hatîye çap û belavkirin, û êdî Ronahî jî, wek xwiþka xwe Hawarê hatiye rawestandin.
Ku mirov bi kurahî, di wan salên dawîn de, li rewþa mîr Celadet mêze bike û gotara wî a bi navê : ( Emelyata ko di koxikê de hate çêkirin ) bixwîne, ev gotarê ku di Ronahî de, hejmara 25 an, sala 1944 an belav bûye, hingê wê xweþ jêre diyar bibe bê Mîr di çi rewþek xerab de derbas di bû , dema dibêje : Niho ez didim aqilê xwe û dibînim;... ez bûme serserîkî dinyayê, bê mal û menal û war..
Dibêjin ku ev kovar wek zêdeya kovara Hawar ê bû.
Bi vê helkeftinê dixwazim li ser kovarên ku bi kurdî têne weþandin rawestim. Bi rastî, em kurdên Binxetê û Libnaê, ta roja îro, em negîhane ku em kovarekê an rojnameyekê wek HAWAR û ROJANÛ, zengîn bi naverok û bi berdewamî derxînin. Tevî ku va di ser / 75 / sal di ser derçûna Hawarê re derbas dibe.. Di heyamê Hawarê de, û tevî ku mîr Celadet bi tena xwe Hawar derdixist, kovara wî di Þamê de, ji çêtirîn kovar di nav kovarên Erebî û Farisî de di hat hejmartin.
Mixabin û sed mixabin, bav û kalên me Hawar ne xwendin ku em ji wan fêrbibin, þagirtiên mîr jî alîkarî pêre nekirin û di pey re li ser þopa wî nelivîyan.. Her yekî ji wan xwe li alîyekî qirt, ji Cegerxwin bigire ta bi Dr Nûredîn Zaza, Osman sebrî, Qedrî Can û weha...Vê yekê hiþt ku rojnamegerîya kurdên Binxetê li paþ bimîne, tevî navên pir, ji kovar û rojnameyan, nexasim navên ku, ji sala 1991 ê û bivirde derketine, lê naverok û derketina her hejmarekî piþtî salekê an du salan tiþtekî xerabe, dûrî þert û mercên rojnamegerîye. Wek nimûne, kovara ku piþtî Hawarê dinav kurdên Binxetê de derketîye kovara Gulîstan e Cegerxwîn di redakisyona wê de dikir û yek bû ji damezrênerên wê, ta niha bi tenê 34 hejmar jê hatine weþandin û weha Gelawêj û Stêr û Xwunav.. hem jî, ne redakisyon, ne navnîþan û ne berpirsên van kovaran diyarin û.. û
Bi vê helkeftina ku heyva gulanê, ji berî 75 salan ve sînga xwe ji kovara Hawarê re vekirîye, û mizgînîya zayîna kovara HAWAR ê daye me, em xwe gelkî bextiyar û kamîran dibînin û sed rehmet li giyanê Mîr Celadet û Dr. Kamîran Alî Bedir-Xan û tev neferên malbata wan bibare, buhiþt cih û warê wan be.
Têbînî :
Wek kurdekî guhdariyê li malbata Bedirxaniyan û rojnamegeriya wan dikim, û bi berdewamî vê yekê diþopînim. Bi helkeftina hatina 75 saliya derçûna kovara Hawarê, ewa ku Mîr Celadet Bedirxan di roja 15 gulana 1932 an de li Þamê weþandiye, ku Yobîla wê a Almasî ye.. Û li ser daxwaza min û zimanhezên peyva kurdî a resen, me ji tev berpirsên kovar û rojnameyên kurdên Binxetê xwestiye, ewên ku guhdaneke durist bi rojnamegeriya kurdî dikin û xwedanên kovarên kurdî ne, ku ji her kovar u rojnameyê berpirsekî wan di vê rojê de bi me re amade bibe, da ku em bi hev re gengeþeya derketina kovara Hawarê di nav xwe de gifugo bikin, hem jî, em li pêvajoya rojnamegeriya kurdên Binxetê vegerin û berpêl bikin; bê di çend qunaxan re derbas bûye û sedemên paþketinê wê çine... Li Jor, gotina mine ji bo wê rojê.
Konê Reþ
Rojavayê Kurdistan - Bajarê Qamiþlo, 12. 05. 2007
Konê Reþ http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
|
|
Navnîþana ev nûçe jê hatî: PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weþana Malper û TV yên Kurdistane.
http://www.pdk-xoybun.com - www.xoybun.com
Bo vê nûçeyê navnîþan:
http://www.pdk-xoybun.com - www.xoybun.com/modules.php?name=Sections&op=viewarticle&artid=530
|
