MÝXAREYÊN DÎCLE
Ji berku ev nivîskar zêde oldarîyê dimesîne, me hewce dît em nivîsa wî bigirin besa arþîvê.
Wekî dine xetirê zarutîyê... Saf, me´sum û qutsî býranýnên zarutî ... Çimaye nizanim, gava zarutî tê gotin tim miqqêdessa wehþî tê bîramin; hezek wehþîya xweþik ĵi kurî, leyistik û revandina zarutî...
Ez; li Geliyê Botan mezinbum... Ava dayîka Dîcle û herdem çemê wehþî Botan... Zarutîyamin bi vê çemê wehþî (Botan) bihurîye beĵim ciyê wîye... Bîranînin min ê bi matem li qeraxê Botan bihurî...
Evanên rind bidin min; heþta ĵi wera demedek ĵi ê bi matem:
Di zarutîyamin da çend menzereyên ku ez þahidbibum, îru ĵî li ber çavêmin tên û diçin. Zarokek kî welatim û ez þerm dikim bi navê însanetîye, qehr dibim bi navê dîn, kultur û bi navê pêwistîya ku însanê bi xwazin bibin ehsen´ê teqwîm...
Dîcle ĵi cemmê der dikeve. Kanîya wî ĵi zozanê çetex dikele, di ber Perwarî ra di gelîye Botan di buhure Dîcle... Hê ku mezin nebube û nebuye Dîcle, âwil çemê Botan û ev mixarê ku Botan di ber vanra di buhure bîraverîyên wan mixara win kes dizanin?
Ez þeþ-hâft salî zarokek bum, li mixarê Botan henek kesan bi lingê lez li pîya diçun dihatin û tiþta dixwandin. Gava min wan tiþtan ditît, ĵi xwe mezintira ra min di pirsî van civanan çi dikin? Ewan ĵî li derû dorê xwe dinhêrîya bi xof û bi dengê kêm “Evan Qur´an hîmdibin. Ĵi bu ku dîn bi âlimînin ârebî hîmdibin.” di gotin. Ez bi qafê xwey zarotî min zâf tiþtek fehm ne dikir, “Çima li mizgefta na, çima li medrese û li mekteba na, hetta çima di mala da na, çima di mixara da van degerême ê pîroz dahatin hîmkirin.” Âlimandina degera ku ĵi mera lazimbun âceb evkas âcêbbun ku wan di mixaran da hâpskiribun? Çeliþkî kî divan tiþtê ku dihatin kirin da ti ne be? Tiþtê ku dahatin hîmkirin gava degerin; çima ĵi wan dahatin tirsandin! Deger (bawerî) ĵi bu ku ĵiwan werin tirsandin, an ĵi ku bi saya van meriv dighîĵe serbestî u azadî degerin! Kes tunebun ku mâ´na degera mizanibin? Gelîyê Botan îdî buye beyar; îdî wek mîna berê girêdayî bi degera medeniyet (þarezayî) bilind nabin li qeraxê Botan...
Hey kalê çem!.. Beþer çi zu bîrvakirin li qeraxê keça te Dîcle hîre hira hespê mûcahîda ku ĵi bu degera bi çargav direvîyan? Baþe ku bîrva kirine diroku mazîyê. Çun kî gava îro bi dîtina, ĵi bu tê hêwîyek (çêmek) çê di bu, ĵi hêstirqê musilmanan ku wek mîna xwîna qetran!..
Qeraxê te kiribu wek mîna gulîstan Dara Îslamê! Ĵi hundir da hatibu kutin ĵi teraf kurmê darê Laik (Kemalis´t )´ an... Naxwazim navê van biĵmêrim û xetira qirêĵbikim. Ewha di qeraxê Botan da ê ku xwe avîtibun mixara ĵi ĵâ´ra gura (kuþtinê...) xelasbibun, lê ĵi tehlika (iþkence) perçebunê hê xelas ne bibun wan fîlizan...
Ev degeran; sîlehân wî ku em nizanin hene âceb ku ĵi wan dahatin tirsandin? An ĵî ew deger, wek mîna li Mekkê di çîyayê Nur da li mixarê hatibu! Tim li mixara dahat hîmkirin? Eman ya Râbbî ev çê tesaduf bu? Mixare: Medresa ku kevin nabe a yên degerên pîroz!..
Pexember, li mixarê hildabu pexemberî ya xwe... Çîyayê Nur, mixara Hîra, medresa Pexember... Pexemberî wâhîy bu kontrol dikir Nurê... Dostê mixaran dizanin vê Nurê... Mixaran... Ê kû ferqa tarîtî û Nurê ne bîstine ni karin ĵi hev derbixin mixara...
Însan bi Nur xemilandi bu. Bi rastî Nur, bi însan gihiþtibu Nur tîyaxwe û navnivîska xwe...
Lewra Nur, bi terkbuna mixarê hatibu emirkirin. Bi ronîkatîya însana hatibu vezifedarkirin (Ĵi teref Allah (c.c)).Ĵi ber vê Nur mixarê terkkir. Bi gihîþtina ronîkatîya însanan hatibu emirkirin.
Þi ber vî ye gava Nur mixarê terkkir, dinya meya tarî go ronî dihate xwîyan; ĵi bu ronîkatîya (dinya) me (Nur) bu rê wî; Li qerâxê Dîcle bihurî û medenîyet çekir di sînurê oqyanusa da... Ev Nur hetta Anedolê, Mezopotamya, Tunusê, Endûlûsê (îspanya) ĵi mera qezanç kiribu... Bi vê Nurê em gihiþtibn Qadisîyye, Amed, Buxara, Þanghay, Yokohama... Ê ku Qonstantîlopolos kiribu Îslambol ev nur bu; ew Nur bi hîkmet û zanînbunê gihîþtandibu Serayova û miqqedes kiribu...
Lewra ev hiîkmet (âdalet) û zanînbuna ku li ser erda dinya yê barî bu, hewayê çola cehaleta laiklikê wan (raman) a heþkkirin. Wisa heþkkirin û xistin çorax ku; mâr û miþk û bihok ĵî, ĵi zulma wan axu wax kirine(û el an ĵi hê dikin.)!...
Ĵi ber va zulma bu ku Îslam xwe avîtibu mixareyên Dîcle...
Ĵi zulma laikên hov (ew ĵi xwera dibêjin çaxdaþ) revîyabun û bi tâbîra cemme ĵi wan ra dibin “Feqî” halê wan ehlê mixara gava difikirim; wek laîkê modern ku ĵi zulmkirina bawermanda zewq digirtin! Di donema klasîk laika da ĵi tirsa bibun ehlê mixaran yanê Êshabê Kehf têne bîramin. Xwîn digirîm ĵi bu halê me û terixame! Li dura bi zanînbuna ziman û lehçeyên ku ez dizanim lâ´net dixwînim ĵi wan ra ê ku wek mina me xwe dabun nîþandan û wan zulma li barê me kiribun û dikin!..
Ewha bun mixarên Dîcle û qehremanên xwedî hîkmet û bawerîya pîroz !
Va maqale ĵi “Nehirlerin Dili” (Prof. Ýhsan Sureyya Sirma) min vegerandîye zimanê Kurdî.
Werger : Zakir SÖNMEZ
Mafê Kopîkirin &kopîbike; PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weþana Malper û TV yên Kurdistane. Tev maf parastî ne. Weþandin:: 2004-08-15 (4566 car hat xwendin) [ Vegere ] | PRINTER |
Ev malper, herî bash, bi Avant Browser, tê xuyakirin...
Download !!! 
