PDK - XOYBUN
|
KÜRDİSTAN Kısa Tarihçe Kürtler Ortadoğu’da binlerce yıldan beri yerleşik olarak yaşayan bir halktır. Kürt halkı, tarihte Karduk, Goti, Med ve Mervani adları altında çeşitli devletler oluşturmuş, Ortadoğu ve insanlık medeniyetine önemli katkılarda bulunmuştur. 1514 - Osmanlı Sultanı Yavuz Selim'in Çaldıran seferi ile Sünni Kürt aşiretlerinin özerkliklerini koruyarak Istanbul'a bağlanmaları. 1639 - Kürdistan'ın, Kasr-ı Şirin antlaşması ile Osmanlı ve Iran imparatorlukları arasında ikiye bölünüşü. 1832 - Rewanduz'da Mir Muhammed'in Osmanlı yönetimi ile çatışması. 1843-1846 Şeyh Ubeydullah Nehri'nin Iran ve Osmanlı yönetimine başkaldırısı. 1889, 22 Nisan Mithat Bedirhan tarafından çıkarılan ilk Kürtçe gazete "Kürdistan" Kahire'de yayınına başladı. 1908, 22 Kasım Kürt Teavün ve Terakki Gazetesisi yayın hayatına başladı. 1908, 19 Eylül Kürt terakki ve Teavün Cemiyeti kuruldu. 1913, Mayıs Kürt "Hevî" Cemiyeti kuruldu. 1913, 19 Eylül Yekbûn dergisi yayın hayatına başladı. 1918, 10 Ocak Kürt Teali Cemiyeti'nin kuruluşu. 1918, 7 Kasım "Jin" dergisi Istanbul'da yayın hayatına başladı. 1919, 19 Mayıs Pontus katliamı. 1919, 21 Haziran Haftalık "Jin" Dergisi yayın hayatına başladı. 1919, 23 Mayıs /1920 Şeyh Mehmudê Berzenci'nin önderliğinde bağımsız Kürdistan hareketi. 1919, Mayıs Kürdistan Teali Cemiyeti kuruldu. 1920, 10 Ağustos Bağımsız bir Kürdistan ve Ermenistan devleti öngören Sevr antlaşması. 1921, 6 Mart Koçgiri direnişi. 1922, 5/28 Ağustos Doğu Kürdistan'da Ismail Ağa Simko önderliğinde başkaldırı. 1922,11 Haziran Şeyh Mahmud'un ve Kürt krallığını ilanı. 1923, 24 Temmuz Lozan antlaşması; Kürdistan'ın dört parçaya bölünmesi. 1925 ,14 Şubat/31 Mayıs Büyük Kürt başkaldırısı: Şeyh Said hareketi. 1925, 16 Aralık Güney Kürdistan'ın Ingiliz yönetimine başkaldırısı. 1925, 4 Eylül Şeyh Said ve 52 arkadaşının idam edilmesi. 1926 ,10 Ağustos Kürdistan Devleti öngörülen uluslarası Sevr antlaşması. 1926,16 Mayıs/17 Haziran Ağrı başkaldırısı ve birinci Ağrı katliamı. 1927, 26 Mayıs/25 Ağustos Mutki başkaldırısı. 1927, 8/20 Eylül Ikinci Ağrı katliamı. 1927 - Kürt Ulusal Komitesi "Xoybun" un kuruluşu. 1929 , 22 Mayıs/3 Ağustos Zilan başkaldırısı. 1929 ,14/17 Eylül Tendürek katliamı. 1930, 7/14 Eylül Üçüncü Ağrı katliamı. 1931, Ekim 1930/Mayıs Ingiliz uçaklarının Berzenci direnişini kırması. 1932, 5 Mayıs "Mecburi Iskân kanunu". 1935, Ocak Dersim kürtleri için "Tunceli Kanunu" çıkarıldı. 1938, 21 Mart 1937/16 Eylül Dersim direnişi ve jenosid. 1945, Ağustos Iran-Kürdistan Demokrat Partisi(I-KDP)nin kuruluşu. 1946, 13 Ocak Mehabad Kürt cumhuriyeti'nin kuruluşu. 1946, 16 Ağustos Irak Kürdistanı Demokrat Partisi (I-KDP)nin kuruluşu. 1947, 17 Ocak Mahabad Kürt Cumhuriyeti, Iran rejimi tarafından yıkıldı. 1947, 22 Şubat Mustafa Barzani önderliğindeki Kürtlerin "Uzun Yürüyüşü". 1958, 14 Haziran/27 Temmuz Kral Faysal'ın devrilmesi ve Irak'ın "Arap ve Kürtlerin ortak cumhuriyeti" olarak tanımlaması. 1958, 7 Ekim SSCB'de sürgünde bulunan Mustafa Barzani'i Irak'a döndü. 1961, 11 Eylül Güney Kürdistan'da Irak rejimine karşı silahlı mücadeleninin başlaması. 1962, 5 Ekim Suriye'de yapılan nüfus sayımında yaklaşık 120 bin Kürt "yabancı" olarak sayıldı. 1963, 8 Şubat Irak'ta askeri darbe. 1968, 17 Temmuz Irak'ta BAAS darbesi; Tekrit Cuntası. 1969, Mayıs Devrimci Doğu Kültür Ocakları (DDKO)nun kuruluşu. 1970, 11 Mart Güney Kürdistan ihtilalinin, Irak yönetimine Kürdistan'a özerklik anlaşmasını kabul ettirmesi. 1974, 11 Mart Irak'ın Otonomi anlaşmasına uymaması üzerine KDP ile Irak kuvvetleri arasında şiddetli çatışmaların başlaması. 1975, 5 Mart Iran ve Irak'ın Cezayir'de yaptıkları anlaşmalarla Kürt hareketine karşı ortak imha operasyonu, Güney güçlerinin dağılması 1975, Haziran Kürdistan Yurtseverler Birliği (Yekitiya Niştimani Kurdistan/ YNK)nin 'nin kuruluşu. 1978, 11 Aralık Maraş'ta Alevi halka yönelik katliam hareketi. 1979, 1 Mart KDP lideri Molla Mustafa Barzani, ABD'de vefat etti. 1979, 17 Ağustos Mehabad'ın Kürt güçlerinin eline geçmesi. 1979, 5 Eylül Iran Humeyni rejiminin Kürdistan'a saldırısı. 1979, Şubat Iran'da Şahlık rejiminin yıkılması. 1980, 12 Aralık TC ve Suriye'nin ortak operasyonu sonucu Qamışlı'da 15 Kawa militanı katledildi. 1980, 23 Eylül Iran ve Irak savaşı. 1980,12 Eylül Türkiye'de askeri darbe. 1983, 23 Mayıs Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Irak'ın da onayıyla Güney Kürdistan'a düzenlediği ilk operasyon. 1983, 5 Eylül Diyarbekir zindanında kitlesel direniş. 1983, Şubat Paris Kürt Enstitüsünün kuruluşu. 1984, 22 Ekim Büyük Kürt şairi Cegerxwin Stockholm'da vefat etti. 1984, Ocak Diyarbekir zindanındaki direnişinde Necmettin Büyükkaya, Yılmaz Demir, Remzi Aytürk; ölüm orucunda ise Orhan Keskin ve Cemal Arat şehit düştü. 1984, 9 Eylül Kürt sanatçışı Yılmaz Güney Paris'te vefat etti. 1986, 21 Mart Suriye'nin Şam ve Qamışlı'daki Newroz gösterilerine saldırısı. 1987, 14/15 Ekim Paris kürt Konferansı. 1988, 16 Mart 5000 insanın kimyasal gazlarla yokedildiği Helepçe katliamı. 1988, 12 Mayıs Güney Kürdistan'da 8 partiden oluşan Ulusal Cephe kuruldu. 1988, Ağustos Irak ordusunun Kürtlere yönelik "Enfal" saldırısı sonucu Bahdinan bölgesinde 100 binden fazla Kürt mülteci haline geldi. 1989 , 13 Temmuz Iran Kürdistan Demokrat Parti (I-KDP) Genel Sekreteri Dr. A. Qasımlo'nun Viyan'ada Iran ajanlarınca öldrürülmesi. 1990, 13/30 Mart Kuzey Kürdistan'da serhıldanların başlaması (Cizre-Nusaybin). 1991, 12 Nisan Irak'ın Kürtlere saldırısı önlemek amacıyla 36. paralel kuzeyinde "Güvenli Bölge" ilanı ve "Provide Comfort" (Huzur Operasyonu). 1991, 5 Mart Güney Kürdistan'ın başkaldırısı. 1991, 7/10 Temmuz Vedat Aydın'ın işkence ile öldürülmesi ve Amed serhıldanı. 1991, 1 Nisan Göç ve mülteci trajedisi; Güney Kürdistan'ında Mart başkaldırısını karşı Irak hava saldırısı, yeni Halepçeler yaratacağı korkusuyla yüzbinlerce künrdistan'lı Türkiye ve Iran sınırlarına yığıldı. 1991, 12 Temmuz "Güvenlikli Bölgeyi" denetlemek üzere Türkiye'ninde katılımıyla Çokuluslu "Çekiç Güç"un kuruluşu. 1992, 19 Mayıs Güney Kürdistan parlamento seçimleri. 1992, 27 Eylül IKDP Genel Sekreteri Dr. Sadık Şerefkendi ve 2 MK üyesinin Berlin'de Iran ajanlarınca öldürülmesi. 1992, 4 Ekim Güney Kürdistan'da PDK, PUK ve PKK arasında çatışmalar. 1992, 4 Ekim Güney Kürdistan'ı Ulusal Meclisi, Kürt Federe Devleti kurulduğunu ilan etti. 1993, 16 Mart PKK'nin ilk tek taraflı "Ateşkes ilanı" ve Şam Protokolleri. 1993, 5 Mart TC parlamentosundaki DEP'li Kürt milletvekillerinin bir darbe ile tutuklanmaları. 1993 - Temmuz Sivas'ta 36 aydının yakılarak katledilmesi. 1994, 1 Mayıs PDK ve YNK arasında çatışmalar. 1995, 20 Mart Türkiye, 35 bin kişilik bir askeri güçle Güney Kürdistan'a girdi. 1995, 30 Mart Uydu'da PKK'nin televizyonu MED-TV yayınına başladı. 1996, Eylül PDK ve YNK arasında çatışmaların şiddetlenmesi; Güney Kürdistan'da ikili yönetim. 1996, Haziran HADEP Kongresi ve Partinin basılarak yöneticilerin tutuklanması. 1998, 12 Kasım PKK lideri Öcalan'ın Italya'ya gelişi ve PKKli'lerin Roma yürüyüşü. 1998, 17 Eylül ABD girişimiyle Barzani ve Talabani arasında imzalanan Washington anlaşması. 1998, 9 Ekim TC'nin savaş tehditleri sonucu Öcalan'ın Suriye'den çıkarılması. 1999 , 16 Şubat PKK Genel Başkanı Abdullah Öcalan'ın TC'yeteslim edilmesi. 1999, Haziran Kürdistan Ulusal Kongresi (KNK) nin ilanı. 1999, Temmuz PKK'nin silahlı mücadeleyi bırakma kararı. 2000, Mart Amed’de 300.000 Kürt NEWROZ’u kutlaması 2000, Eylül Almanya’nın Köln şehrinde 150.000 kişinin katılımıyla „8.Kürdistan Demokrasi, Barış ve Özgürlük Festivali“nin kutlanılması |