PDK - XOYBUN
|
Isyanlarin kadinlari Agrili Yasar Hanim'i, Dersimli Bese'yi, surgune kendi diliyle direnen Nesrin Bedirhan'i, Hurrem Bin Ti Qade'yi ve digerlerini anlatacagiz. Tarih metninin icerisindeki en vurgulu cumleler gibi duran kadinlari.... Kadinlik kelimesinin en kaba ve yalin haliyle pazarlandigi, kadinin, tuketim toplumuna iyi boyanmis bir sus esyasi gibi sunuldugu sosyal yapilarin icerisinde asla yerleri olmamis kadinlarin oykulerini anlatmak icin, zaman tunelinde bir yolculuga cikip, Hurrem Bin Ti Qade'ye gidecegiz. Yani M.S. 5. ve 6. yuzyillara. Yer, henuz bir butun olarak adi anilan Mezopotamya. Mazdek adli Zerdust din adaminin esi olan Hurrem Bin Ti Qade'nin oykusu, Persler, Partlar ve Sasani hanedanliklarinin yaygin dini inanci olan Zerdustlugun degistirilerek devlet dini haline getirilmesiyle basliyor. Zerdust dusuncesiyle paralel gelisen Mazdekcilik Hurrem Bin Ti Qade'nin esi tarafindan yurutuluyordu. Mazdekciligin genislemesi uzerine katliamlara baslayan Sasani Hukumdari, Mazdek'i de oldurmus, bu sefer gorev Hurrem Bin Ti Qade'ye dusmustu. Katliamdan sag kurtulan Qade, Kelaxoy'a giderek calismalarina basladi ve kisa surede 'Hurremizm' olarak adlandirilan dusunce Kurtlerin yasadigi bolgelerde yayildi. Bir ideoloji haline gelen Hurremizm, daha sonra uc yuz yil surecek olan Arap-Islam somurgeciligine karsi kullanilan en guclu silah halini aldi. Savaslarin ve hesaplarin hicbir donem bitmedigi Mezopotamya'daki savasci kadinlarin isimlerini bir kalemde cikarmak ya da oykulerini bir solukta anlatmak kuskusuz kolay degildir. Bu nedenle tarihin sayfalari karistirildigi an ilk goze carpan isimler arasinda yer alan baska bir kadindan, Halime Hanim'dan bahsedecegiz. 1877'deyiz. Halime Hanim, Baskaleli bir beyin esidir. 1877 yilinda Rus-Osmanli savasindan sonra Ruslarin cekilmesiyle 30 yila yakin bir sure bircok kasabayi yonetmis, esinin olumu ile birlikte bu savasta birlikleri isgalci guclere karsi kendisi yonetmistir. Halime Hanim bu 30 yil icerisinde asiretine de liderlik etmis, feodol-erkek yapisi ile anilan asiretlerin icerisinde belki de en onemli kirici halka olmustur. Kurtlerin tarihi icerisinde kanla, gozyasiyla ve aciyla yerini alan isyanlarin en buyuk bedelini kuskusuz kadinlar odedi. Kadinlar kimi zaman bir ganimet halini aldi, kimi zaman ise karsi tarafin eline gecmemesi olumunun daha uygun goruldugu trajik kesitlerin adsiz kahramanlari oldu. Kardeslerinin, eslerinin olumune taniklik eden kadinlarin oykuleri 1927'lerde ve sonrasinda yasanan isyanlarda da vardi ve belleklere kazindi. Aci belki kadinin en hazin tekerruruydu. GULNAZ HANIM 1927 yilinda baslayan Agri ayaklanmasinda tanidik onu. Isyanda yer alan Nuy Beyxwe Izzet Bey'in kizkardesi olan Gulnaz Hanim bilfiil isyanda yer almis, tutuklanarak Mus Cezaevi'ne konulmustu. O cezaevindeyken kardesi Izzet Bey ve oglu Siddik Bey bir catismada oldurulup, kafalari kesilerek Mus'a gonderildi. Fakat teshir edilmek istenen kafalardan hangisi Siddik, hangisi Izzet Bey'e aitti, bunu kimse bilmiyordu. Iste bunun icin cezaevinde olan Gulnaz Hanim cagrildi. Nuri Dersimi, Gulnaz Hanim'in kesik baslarla karsilasmasini soyle anlatir: "Ilk once Izzet Bey'in kesik basi onunde egildi ve kardesinin kahramanliklarini yuksek bir sesle saydi. Ondan sonra oglu Siddik Bey'in kesik basina elini uzatti, gozlerini oksadi ve yuksek sesle, 'bu benim tosunumdur, buna ben bugun icin sut verdim. Eger Kurdistan davasi ugruna bu suretle olumunu gormeseydim, sutumu kendisine haram ederdim' dedi..." YASAR HANIM Agri ayaklanmasinda one cikan bir diger kadin ise Yasar Hanim'dir. Ayaklanmanin onderlerinden Ihsan Nuri Bey'in esi olan Yasar Hanim, hem askeri hem de diplomatik alanda faaliyetlerde bulunarak ayaklanmanin zeminine ve olusumuna katildi. Isyan surerken tutuklandi ve o sirada ayaklanmayi yuruten Ihsan Bey'e bu yolla ulasilmaya calisildi. Suren pazarliklarin ardindan bir af cikarildi ve Yasar Hanim serbest birakildi. Once Halep'e, oradan da Iran'da bulunan Kurt bolgesine gidip ardindan Agri'ya dondu ve ayaklanmaya katildi. BIR SILAHLI KADIN: ZARIFE Kadinlarin en fazla aci cektigi ve topluca olume gittikleri ayaklanma Dersim'de gerceklesen ayaklanmaydi. Karsi tarafin eline gecmemek icin kendini olduren kadinlarin adlarinin vadilerle, derelerle anildigi, her bir agacin oykusunun kanla anlatildigi yer olan Dersim'de bir savasci kadindi Zarife Hanim. Isyanin onderlerinden Alisêr'in esiydi. 1937-38 yillari arasinda suren kanli ayaklanmada savasci ve orgutleyici olarak yerini alan Zarife Hanim, Nuri Dersimi'nin ifadesine gore otoriter, orgutcu ve direnisci bir kadindi. Iste bu nedenle asiretler arasindaki sorunlari o cozuyordu. Seyit Riza'nin ajanlastirilan yegeni Reyber tarafindan olduruldu. Reyber, Alisêr'i katletmis, bu sirada Zarife Hanim silahla yanit vererek Reyber'in yanindakini oldurmus, Reyber de Zarife Hanim'i kursunlamisti. Zarife ile Alisêr'in basi ise teshir edilmek uzere kesilmisti. BESE Alan asiretinden olan Besê, Seyit Riza'nin esiydi. Isyanda savasci olarak yerini alan Besê, bir catisma sirasinda ele gecmemek icin ucurumdan kendisini atarak yasamina son verdi. BEDIRHANLILARIN SURGUN KIZI Mucadeleyi, surgunu, ozlemi ve aciyi kendilerinde butunlestirmis bir aile olan Bedirhanlarin egitimli, aristokrat fertlerinden biriydi Nesrin Bedirhan. Osman Pasa'nin esi olan Nesrin Bedirhan, ailenin diger tum fertleriyle ayni kaderi, yani surgunu paylasti ve Istanbul'a goctu. Fakat onun one cikan yani, bu surgune kendi diliyle direnmesi oldu. Nesrin Bedirhan, surgun hayati boyunca, olene kadar Kurtce'den baska dil kullanmamisti. Musa Anter, onun bu kararliligina zemin olan duyguyu yine Kurtce su sozlerle ifadelendirdigini aktarmisti: "Oglum, ben guya pasa kizi ve pasa kaynanasiyim ama bir Kurt hamal gordugumde oyle seviniyorum ki, bu pasalari ona degismem." IDAM EDILEN LEYLA Leyla Qasim Guney Kurdistan'da pesmergeydi. 1974 yilinda yasanan katliamlara misilleme olarak Bagdat Havaalani'nda bir ucak kacirma eyleminde yer aldi. Ancak eylem basariyla sonuclanamadan yakalandi ve olaydan 15 gun sonra, yani 1974 yilinda idam edildi. |
Fermo, li vir mizeke ! 
