Melayê Cizîrî ( 1570-1640 )
MELAYÊ CIZÎRÎ
(1570-1640)
Melayê Cizîrî (1570-1640) yek ji helbestvanên mezin yên kurd e.
Perçeyek ji meqele "Klasîkên me – an þahir û edîbên me ên kevin" ya Celadet Alî Bedirxan:
Mela li cem hemî kurdmancan, nemaze li cem feqehan ewçend nas e ko ne hewce ye ez wesfê wî bidim. Mela þahirekî mitesewif e, dîwana wî di sala 1919 an de li Stenbolê ketiye çapê. Beriya wê li Petresbûrgê jî hati bû çap kirin. Min ji vê çapê nisxeyek li þamê di taxa kurdmancan de dîtiye.
Çapa Petresbûrgê çapeke lîtografîk e.
Melayê Jaba di heqê Melayê Cizerî de dibêje: »þahirê diwê Melayê Cizerî ye. Eslê wî ji Cizîra Bihtan e. Navê wî þêx Ehmed e. Di tarîxa pansed û çilî de di nêv Cizîrê de peyda bûye. Di wî wextî Mîr Imadedîn li Cizîrê mîr bû û xweheke mîr hebû. Ev þêx Ehmed li xweha mîr aþiq bûye. Xezeliyatine zehf gotiye û diwançeyek tertîb kiriye. Dîwana Melayê Cizerî dibêjin qewî dîwaneke misteleh e, û zehf li nik ekradan meqbûl e. Paþê, Mîr Imadedîn ew þêx Ehmed ceribandiye ko aþiqê heqiqî ye û xweha xwe da ê. þêx Ehmed qebûl ne kiriye. Ev þêx Ehmed jî di tarîxa pansed û pêncî û þeþê de merhûm bûye û di nêv Cizîrê de medfûn e, û ziyaretgaha xelkê ye« .
Herwekî melayê Jaba gotiye tirba Melayê Cizêrî ziyaretgah e. Ji xwe hêj di saxiya wî de welayet bi aliyê wî ve didan. Dibêjin ko mela li Westaniyê, li ber þetê Cizîrê, li ser kuçekî rûdîniþt û þihrên xwe dinivîsandin. Ji cizba wî kuç welê disincirî ko piþtî ko mela jê radibû jin diçûn wî kuçî û nanên xwe pê ve didan û dipijandin.
Ji dîwana melê me xezala jêrîn bijartiye. Heye ko di dîwana melê de jê spehîtir xezel hene.
Îro ji husna dilberê
Îro ji husna dilberê
Dîsa helak û serxweþ în
Remzên di wê þîrînsurê
Sohtim bi pêta ateþîn
Sohtim bi berqa lami' e
Ew necm û bedra tali' e
þemsa semayê rabi' e
Lew pir ji þewqê þewwiþîn
Pir þewwiþandin wê dil e
Zulfên siyah ser dan mil e
Tora muxalif silsile
Selwa 'eqarib lê meþîn
Selwa 'eqarib lê weten
Ew nazika nûrînbeden
Qendê dirêjin guft û ken
Biskan di lê kir baweþîn
Biska siyah re'na ye mest
Yek dî bi heyran pê ve dest
Hemyan bi mestî helqe best
Derbendê ew zulfa reþ în
Êsîr kirim zulfa çelek
Ew horiya þubhet melek
Tîr dan ji reþtûzên helek
Mecrûhê qewsê pirweþîn
Tîr dan ji qewsê malzirav
Ew gewhera pir þewq û tav
Sotin li min cerg û hinav
Lew têk ji cergê heriþîn
Cerg û cesed têk sohtine
Lew xef xedengan nuhtine
Ji qewsê hilalê jih tine
Heyranê dêma mehweþ în
Hem bedr û hem Zuhra ye dêm
Ji wê 'alema kubra ye dêm
Xweþ destxet û tuxra ye dêm
Herfan ji miskê lê niþîn
Lewhê ji nû sîqal bidin
Herdem ji nû ve xal bidin
Da dil bi yek dî pal bidin
Nuqtan ji zêrabê weþîn
Zulfa siyah 'enber bike
Xemlê ji zêrê zer bike
Zerbaf û dîba ber bike
Misk û gulavê lê reþîn
Mawer ke terh û biþkoyan
Cîranê berg û lû'lûyan
Ew 'er'er û selwa ciwan
þetrî bi mestî lê xwiþîn
Þetrî we tayên sor û zer
Bayê nesîm lê da seher
Li wê cebhetê hijiyan dû per
Lewra sekara bêhiþ în
Meþha seher yarê þefîq
Da min bi enguþtên 'eqîq
Ji wê badeya nûrîn rehîq
Mexmûrê xemra bêxiþ în
Mexmûrê bê camê ez im
Yexmakirê ramê ez im
Çavnêrê peyxamê ez im
Perwaneyê þem'a geþ în
Perwaneyên sotî kebed
Dilber ji ber Birca esed
Tîr dan ji reþtûzên semed
Lew têk ji xwînê neqqiþîn
Kuþtim bi qewsê 'enber e
þoxê ji dil mil dan ber e
Êxiste dil sed pencere
Evrenge em mihnetkeþ în
Mihnetkeþên roz û þebê
Der firqeta þêrînlebê
Zulma ji ber destê te bê
Ew 'edl e em pir pê xweþ în
Zulma tu kî pir pê xweþ im
Sohtîdilê hicrankeþ im
Mislê perengê ateþ im
Rûhek mucerred bêleþ în
Min dî sehergaha elest
Camek ji kewser dost di dest
Jê da Melê lew maye mest
Hetta heyatê serxweþ în
Melayê Cizîrî
Melayê Cizîrî (1570-1640) wekî Ehmedê Xanî û Feqiyê Teyran yek ji helbestvanên mezin yên kurd e.
Perçeyek ji meqele "Klasîkên me – an þahir û edîbên me ên kevin" ya Celadet Alî Bedirxan:
Mela li cem hemî kurdmancan, nemaze li cem feqehan ewçend nas e ko ne hewce ye ez wesfê wî bidim. Mela þahirekî mitesewif e, dîwana wî di sala 1919 an de li Stenbolê ketiye çapê. Beriya wê li Petresbûrgê jî hati bû çap kirin. Min ji vê çapê nisxeyek li Þamê di taxa kurdmancan de dîtiye. Çapa Petresbûrgê çapeke lîtografîk e.
Melayê Jaba di heqê Melayê Cizerî de dibêje: »Þahirê diwê Melayê Cizerî ye. Eslê wî ji Cizîra Bihtan e. Navê wî þêx Ehmed e. Di tarîxa pansed û çilî de di nêv Cizîrê de peyda bûye. Di wî wextî Mîr Imadedîn li Cizîrê mîr bû û xweheke mîr hebû. Ev þêx Ehmed li xweha mîr aþiq bûye. Xezeliyatine zehf gotiye û diwançeyek tertîb kiriye. Dîwana Melayê Cizerî dibêjin qewî dîwaneke misteleh e, û zehf li nik ekradan meqbûl e. Paþê, Mîr Imadedîn ew þêx Ehmed ceribandiye ko aþiqê heqiqî ye û xweha xwe da ê. Þêx Ehmed qebûl ne kiriye. Ev þêx Ehmed jî di tarîxa pansed û pêncî û þeþê de merhûm bûye û di nêv Cizîrê de medfûn e, û ziyaretgaha xelkê ye« .
Herwekî melayê Jaba gotiye tirba Melayê Cizêrî ziyaretgah e. Ji xwe hêj di saxiya wî de welayet bi aliyê wî ve didan. Dibêjin ko mela li Westaniyê, li ber þetê Cizîrê, li ser kuçekî rûdîniþt û þihrên xwe dinivîsandin. Ji cizba wî kuç welê disincirî ko piþtî ko mela jê radibû jin diçûn wî kuçî û nanên xwe pê ve didan û dipijandin.
Ji dîwana melê me xezala jêrîn bijartiye. Heye ko di dîwana melê de jê spehîtir xezel hene. Lê me kêfa xwe ji ber gotina »Þebçiraxî þebî Kurdistan im« jê re anî.
Pir ji dîna te xerîb im xanim
Ji te ser ta bi qedem heyran im
Her bi can teþnelebî lehlan im
Dil di benda giriha zilfan im
Yûsifî cirhekeþî hicran im
Niqteyî daîreyî rindan im
Lew þebî daîre sergerdan im
Badenûþî qedehî hirman im
Bedel ateþ ji ceger biryan im
Lew perîþan im û pir êþan im
Aþiqî nazik û mehbûban im
Tu mebîn bêser û bêsaman im
Gulî baxê iremî Bihtan im
Þebçiraxî þebî Kurdistan im
Çi tebîet beþer û insan im
Lilehil hemd çi alîþan im
Di riya yar li rêza san im
Lew di iqlîmî sixen xaqan im
Sibehî îd e û ez pê zanim
Ko bi kêra te seher qurban im
Xweþ birîndarekî bêderman im
Carekê þefeq e rûhim can im
Ji Xwedê re veke benda beriye.
Dînbirê hurmisalê zeriyê
Nazikê nîþkerê sirperiyê.
Mafê Kopîkirin &kopîbike; PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weþana Malper û TV yên Kurdistane. Tev maf parastî ne. Weþandin:: 2004-07-23 (5095 car hat xwendin) [ Vegere ] | PRINTER |
Ev malper, herî bash, bi Avant Browser, tê xuyakirin...
Download !!! 
